Husi : David A. Guterres
Nasaun Timor Leste oras ne’e dadaun iha faze kontruksaun ka rehabilitasaun no tinan ida ne’e mos Governo desidi ona nuda’ar ano de infra-strutura, maibe governo tenke hare parte balun hanesan prioridades principal, hanesan estradas husi capital Dili to’o iha area rurais.E hakerek nain mos fo sujestaun ba Governo, katak laos deit hala’o estudus ba kualidade alkatraun, maibe hanoin mos atu halo avaliasaun oan ruma ba kompania sira ne’ebe durante ne’e halo konstruksaun alkatraun iha estrada, tamba keta karik alkatraun nebe ita importa iha ona kualidade, maibe ema nebe hala’o konstruksaun mak seidauk iha kapasidade, Tamba dala ruma ema tau liu hanoin atu hetan rendimentu (keuntungan) ne’ebe as duke tau importansia ba estrada nia kualidade. Hanesan ita hotu hare iha sidade Dili laran, alkatraun ne’ebe sira halo kaber no furak, maibe ho durasaun fulan tolu ka haat deit, bainhira tempu udan no be komesa nalihun mak alkatraun ne’e komesa nakloke dadaun no fasil liu nakloke tamba estrada ne’e halo hanesan taka roda deit. Fasil duni tamba fondasaun rai ne’ebe atu tau alkatraun iha leten ne’e la dun forte, dala ruma mos nia fondasaun ne’e tau fali rai nebe laiha kualidade. durante ne’e ita hotu akompanha iha sidade laran, estrada iha parte balun hanesan rotunda comoro, loja Leader nia oin, Heli port oin, mandarin no Igreja Katedral nia oin to’o iha Tribunal nia oin sempre hetan rehabilitasaun, maibe nafatin rehabilita tamba problema ne’ebe fo sai ona iha leten ita sei dauk tau matan.
Tamba ne’e mak Povu hotu konkorda ho inisiativa Governo liu husi Sekretario Estadu da Obras Publika(SEOP) ne’ebe iha ona planu atu halo estudus ba kualidade alkatraun sira nebe ita atu utiliza hodi halo estrada. Tamba alkatraun ne’ebe ita hodi halo estrada tenke iha nia kuntinuasaun, katak la bele hadia estrada ne’ebe hanesan iha tinan-tinan, maibe iha fatin seluk mos.
Tuir hakerek nain nia observasaun durante fulan ida halão treinamentu iha nasaun Korea de Soul katak alkatraun ne’ebe utiliza iha rai ne’eba hodi halo estrada tenke iha kualidade ne’ebe diak no as. Iha Korea de Soul alkatraun ne’ebe atu uza ba konstruksaun estrada tenke iha nia estandarte no tenke hetan autorizasaun husi instituisaun ne’ebe iha kompotente. Tamba ne’e mak iha Korea ita nunka hetan estrada ne’ebe koak-koak hanesan iha Timor Leste. Los duni katak ita nia nasaun seidauk bele kompara ho nasau ne’ebe dezemvolvidu hanesan Korea de Soul, maibe ita mos tenke hanoin ona oin sa mak diak, laos 100 % maibe neneik-neneik ita bele muda ita nia hanoin no mentalidade tuir buat ne’ebe ita hare iha ema nian rain.
Hakerek nain mos fo hanoin ida katak kriteriu ne’ebe bele uza hodi hatene alkatraun ne’e iha kualidade mak hanesan : alkatraun tenke mai husi rejultadu ikus prosesu destilasaun mina rai, alkatraun la bele kahur ho be, se iha be mak ita tenke halo destilasaun hodi hasai be, alkatraun tenke iha nia penetrasaun ne’ebe as, katak alkatraun tenke to’os (kaku) atu bele augenta kareta boot sira ne’ebe movimenta iha leten, alkatraun la bele naben iha temperatura 550C ba karaik, antes atu utiliza alkatraun ba halo estrada ita tenke halo uluk analiza iha laboratoriu hodi hatene buat hirak mak hanesan : penetrasaun da alkatraun, espesifikasaun gradasi agregat nebe atu uza, kualidade agregat, no espesifikasaun de kompostos ne’ebe kahur hamutuk ho alkatraun.
Atu hatene diak liu tan kriteriu hirak ne’e, hakerek nain hato’o mos proposta ida ba Governo hodi harii laboratoriu ne’ebe kualifikadu iha Sekretario Estadu da Obras Publika (SEOP) atu bele hala’o estudus ne’ebe klean ba problema ne’e no Governo mos iha ona hanoin atu prepara rekursu humanu ne’ebe adekuadu iha area refere, se lae ita nafatin depende ba ema seluk no ema seluk sei lohi ita nafatin hodi halo ita nia dezemvolvimentu la ba oin.
